Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ

Γράφει ο Θεοφάνης Χαλέμης*

(Διατηρήθηκαν οι τίτλοι των κειμένων καθώς και η ορθογραφία και η σύνταξη της εποχής)

Τακτικώς από τον Ραδιοφωνικόν Σταθιμόν Θεσσαλονίκης, ιδίως κατά την εκπομπήν «τραγούδια της Μακεδονίας» ακούγεται ο τραγουδιστής Κωνσταντίνος Κουφογιόγκος, γεννηθείς εις Νιγρίταν, επαρχίας Βισαλτίας, νομού Σερρών και κατοίκων εν Θεσσαλονίκη, οδός Ύδρας. αριθ. 4, να τραγουδά το τραγούδιον «Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ» και η εκφωνήτρια να επαναλαμβάνει καθ' εκάστην φοράν ότι το τραγούδιον αυτό είναι του χωρίου Πεντάπολις, επαρχίας Σερρών, νομού Σερρών.

Προς αποκατάστασιν της αληθείας γνωρίζω τα εξής:

Το τραγούδιον τούτο συνετάγη και εμελοποιήθη εις το χωρίον Νέον Σούλιον, επαρχίας Σερρών, νομού Σερρών και η αφορμή τούτου εδόθη εκ του εξής γεγονότος.

Γνωστόν τυγχάνει εις πάντας ότι, τουλάχιστον έως αρχάς του εικοστού αιώνος (1.900 μ.χ.), τους νέους και νέας επροξένευον οι γονείς των, ιδία ο πατήρ από νεαράς ηλικίας, εις τας περισσοτέρας δε περιπτώσεις ακόμη όταν οι νέοι ήσαν εις παιδικήν ηλικίαν. Παρετηρείτο τότε επί πλέον ότι όταν δυο άνδρες φίλοι και έγγαμοι, αι σύζυγοι των ετεκνοποιούσαν σχεδόν το αυτό έτος η μία άρρεν και η ετέρα θήλυ τέκνα, ή και ακόμη πριν τεκνοποιήσουν, συνεφώνουν και απεφάσιζαν όπως εάν θα ετεκνοποιούσαν η μία άρρεν και η ετέρα θήλυ τέκνα, να γίνουν συμπέθεροι, ήτοι μόλις τα παιδιά των γίνουν 16-17 ετών να τα αρραβωνιάσουν και εν συνεχεία από το 17ον έως το πολύ 20ον έτος της ηλικίας των να τα ενώσουν με το μυστήριον του γάμου.

Οι νέοι και νέαι δεν επιτρέπετο, λόγω σεβασμού προς τους πατέρας και δεν έφερον αντιρρήσεις δια τους αρραβώνας και γάμους των.

Ο περί ου πρόκειται Στέργιος εγεννήθη εις το Νέον Σούλιον, επαρχίας Σερρών, νομού Σερρών, το έτος 1859. ένθα και απεβίωσε το έτος 1905, ονομάζετο δε Στέργιος Καμπούρης του Βασιλείου.

Ο πατήρ του Στεργίου Καμπούρη, κάτοικος Νέου Σουλίου Σερρών, εγνωρίζετο φιλικώς με μία οικογένειαν Τζιντζή ή Παπαγεωργίου του Εμμανουήλ Παπά, επαρχίας Σερρών, νομού Σερρών και δια την διατήρησιν της φιλίας απεφάσισεν όπως υπανδρεύση τον υιόν του Στέργιον με μία κοπέλλαν της οικογενείας αυτής, ονόματι Στεργιανή (Στυλιανή).

Ο πατήρ του Στέργιου Καμπούρη έδωσε τον λόγον του προς την οικογένειαν αυτήν και την κοπέλλαν Στεργιανήν (Στυλιανήν) ότι θα συμπεθεριάσουν με τον γάμον του υιού του Στεργίου, ετών 15, θεωρηθείς ο λόγος του και ως αρραβών των νέων, καθορίσαντες άμα και την ημερομηνίαν της στέψεως.

Η  οικογένεια του Τζιντζή ή  Παπαγεωργίου είχε και έτερα δύο άγαμα τέκνα.

Επανελθών ο πατήρ του Στεργίου εις το Νέον Σούλιον ανεκοίνωσε τούτο εις τον υιόν του Στέργιον, όστις εδέχθη την πρότασιν και συμφωνίαν του πατρός του, χωρίς βεβαίως να γνωρίζη την μνηστήν του.

Ημέραν τινά ο Βασίλειος Καμπούρης παραλαβών τον υιόν του Στέργιον μετέβησαν εις Εμμανουήλ Παπά δια την γνωριμίαν των ήδη μνηστευμένων.

Δια την αναγνώρισιν της μνηστής του Στεργίου ο πατήρ του του είπε καθ' οδόν το εξής «Στέργιο τώρα που θα φθάσωμεν εις την οικίαν της μνηστής σου να παρακολουθής την υποδοχήν και εις την κοπέλλαν που θα της είπω «τι κάνεις Στεργιανή; να ξεύρης ότι αυτή είναι η αρραβωνιαστικιά σου».

Πράγματι μόλις ο πατήρ και ο υίός, συνοδευόμενοι και υπό ετέρων συγγενών των, αφίχθησαν εις την εν Εμμανουήλ Παπά, οικίαν των συμπεθέρων, παρετάχθησαν άπαντα τα μέλη της οικογενείας της Στεργιανής Τζιντζή ή Παπαγεωργίου και εδέχθησαν τους συμπεθέρους με τον γαμβρόν. Την στιγμήν καθ' ην η Στεργιανή εχαιρέτα δια χειροφιλήματος τον πατέρα του Στεργίου, ούτος εφώναξε μεγαλοφώνως «τι κάνεις Στεργιανή;» δια ν' ακούση και την προσέξη ο μνηστήρ της.

Δυστυχώς η Στεργιανή ήτο η πλέον άσχημη των αδελφών της και τούτο δεν ήρεσε τον Στέργιον αλλά μη δυνάμενος να πράξη διαφορετικώς από σεβασμόν προς τον πατέρα του, ουδέν είπε δια την δυσαρέσκειάν του ταύτην.

Την εσπέραν ο Στέργιος, ο πατήρ του και οι έτεροι συνοδεύσαντας αυτούς συγγενείς επέστρεψαν εις το Νέον Σούλιον, δια να ετοιμάσουν τα του γάμου.

Ο Στέργιος καίτοι δεν του ήρεσεν η μνηστή του δεν ετόλμα να διαμαρτυρηθή προς τούτο και άπαντες οι συγγενείς του έμειναν με την εντύπωσιν ότι εδέχθη ευχαρίστως τον αρραβώνα του και δέχεται και την επικειμένην στέψιν του.

Τα πάντα έβαινον ούτω καλώς μέχρι της ορισθείσης ημερομηνίας του γάμου. Μεταξύ των ετέρων απαραιτήτων ειδών του γάμου ο παπούς του Στεργίου του ηγόρασε γαμβριάτικον κοστούμιον αντί τριών λιρών και εν ζεύγος κοντούρια  (υποδήματα) αντί μιας λίρας, ως αναφέρεται και εις το σχετικόν τραγούδιον «Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ»

Ο Στέργιος καίτοι μέχρι τότε δεν εξεδηλούτο, έφερεν όμως βαρέως το ότι η μέλλουσα σύζυγος του δεν ήτο εύμορφη και δια τούτο δεν ήθελε να την στεφθή.

Αυτό το έδειξε την ημέραν καθ' ην θα εγίνετο η στέψις. Λίαν πρωϊαν την ημέραν αυτήν ο Στέργιος κρυφίως μετέβη εις κήπον των, «μπαχτσέ», ανέβη επάνω εις εν δένδρον πασχαλιά, «ριβενιά», φέρων μεθ' εαυτού του κυνηγετικόν δίκανον και εκεί εις τους κλώνους και φύλλα του εκρύπτετο, ως αναφέρεται και εις το σχετικόν τραγούδιον «Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ».

Εν τω μεταξύ προσήλθον εις την οικίαν του Στεργίου οι συμπεθέροι και η νύμφη εξ Εμμανουήλ Παπά και τόσον ούτοι όσον και οι συγγενείς ως και οι οικογενειακοί φίλοι του Στέργιου, επιδίδοντο εις γλέντι και χορόν με όργανα τα νταούλια και ζουρνάδες. Οι οικείοι του Στεργίου αντιληφθέντες την απουσίαν του ήρχισαν ν' ανησυχούν δια τούτο και τον ανεζήτουν εις τάς συγγενικάς και φιλικάς των οικίας, πλήν ουδαμού ανευρίσκετο.

Κάποια στιγμή η Καλούδα, αδελφή του Στεργίου και μετέπειτα σύζυγος του Κωνσταντίνου Παντούση, μετέβη εις τον κήπον δια να συλλέξη, «κόψη» ολίγους κλώνους δενδρολίβανον «τουρλίβανο» και εκεί αυτή είδε τυχαίως επάνω εις το δένδρον πασχαλιά, «ριβενιά», να κάθηται κρυμμένος ο Στέργιος. Αμέσως ήρχισε να τον παρακαλή, λέγοντας τον «άϊντε Στέργιο μ' άϊντε μπρε Στέργιο, πάτσε τον διάβολο κλπ.», όπως αναφέρονται αί φράσεις είς το σχετικόν τραγούδιον «Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ».

Παρά τάς παρακλήσεις της αδελφής του Καλούδας ο Στέργιος δεν εδέχετο να κατέλθη του δένδρου και στεφθή. Κατόπιν τούτου η Καλούδα έσπευσε και ειδοποίησε τον πατέραν των, όστις κατέφθασεν αμέσως επί τόπου, αλλά και είς τάς παρακλήσεις τούτου πάλιν ο Στέργιος ήτο ανένδοτος.

Τελικώς μεταξύ του πατρός και του Στεργίου επετεύχθη η προταθείσα υπό του πατρός προς τον Στέργιον μυστική συμφωνία, ήτοι να δεχθή ούτος να στεφθή την Στεργιανήν δια να μην προσβληθούν έναντι των συμπεθέρων και αμέσως την επομένην ή το πολύ μετά μία εβδομάδα να την διαζευχθή, να την εκδίωξη εκ της οικίας του, χωρίς να κοίμηθή μαζί της την νύχτα και θίξη την τιμήν της.

Ούτω και εγένετο. Μετά την μυστικήν συμφωνίαν μεταξύ πατρός και υιού εγένετο η στέψις κανονικώς.

Την πρωϊαν της επομένης ενώ τα πενθερικά του Στεργίου δεν ανεχώρουν δια τον Εμμανουήλ Παπά (Δοβίστα), περιμένοντας να ίδουν τα σημεία αγνότητος της Στεργιανής, παρουσιάζεται ενώπιον των ο νεόνυμφος γαμβρός των Στέργιος και τους δηλώνει ότι μετάνοιωσε δια τον γάμον και δεν θέλει την Στεργιανήν.

Κατόπιν η υπόθεσις παρεπέμφθη είς την ιεράν Μητρόπολιν Σερρών, ήτις αφού επί αρκετόν καιρόν επεδίωκε να μην λυθή ο γάμος, τελικώς εχορήγησεν διαζύγιον. Έπειτα ο μεν Στέργιος Καμπούρης ενυμφεύθη εν Νέω Σουλίω έτεραν νέαν της συμπαθείας του, την Μαγδαληνήν θυγατέρα του Μουταφτσή, γεννηθείσα εν Εμμανουήλ Παπά, ήτις ήτο ζωντοχήρα, αφού πρωτίστως έλαβε και αύτη διαζύγιο η δε άσχημη Στεργιανή και αύτη ενυμφεύθη και αύθις είς το Νέον Σούλιον τον Χριστόδουλον Κυριαζάκον («Μυϊγον»), όστις ετέλη εν χηρεία.

Ο Στέργιος Καμπούρης εγέννησε δέκα τρία τέκνα, εξ ων επέζησαν τέσσαρα άρρενα, ήτοι τους Γραμμένον, Αθανάσιον, Βασίλειον και Δημήτριον και δύο θήλεα, ήτοι τάς Παναγήν σύζυγον Δημητρίου Χουλιούμη και Φωτεινήν σύζυγον Χρήστου Ματάκου, τα έτερα δε επτά, άπαντα θήλεα τέκνα του, απεβίωσαν είς μικράν ηλικίαν. Οι Αθανάσιος και Βασίλειος πέθαναν ως όμηροι είς την Βουλγαρίαν κατά τα έτη 1917-1918 και ήσαν άγαμοι και ο τέταρτος και μικρότερος απάντων των τέκνων Δημήτριος, γεννηθείς το έτος 1903, ευρίσκεται εν ζωή έως σήμερον και διηγείται μετά χαράς είς τους πάντας την ιστορίαν ταύτην του πατρός του.

Ο Γραμμένος Καμπούρης του Στεργίου και της Μαγδαληνής, εγέννησε τον Θεοφάνην Καμπούρην και την Πασχαλίαν σύζυγον Νικολάου Νικόλτσιου, ευρισκόμενοι εν ζωή.

Το ανδρόγυνον Δημήτριος Χουλιούμης και Παναγή, το γένος Στεργίου Καμπούρη και της Μαγδαληνής, απέκτησε τα εξής τέκνα, Μαγδαληνήν σύζυγον Κων/νου Σεμερτζίδη, Στέργιον και Σωκράτην, ευρισκόμενα εν ζωή.

Το ζεύγος Χρήστου Ματάκου και Φωτεινή, το γένος Στεργίου Καμπούρη και της Μαγδαληνής, απέκτησε τα εξής τέκνα: Στέργιον, Αθανάσιον, Μαγδαληνήν σύζυγον Νικολάου Φασούλα και Κωνσταντίνον, ευρισκόμενα εν ζωή, πλήν του Αθανασίου όστις απεβίωσε το έτος 1975.

Ο Δημήτριος Καμπούρης του Στεργίου και της Μαγδαληνής εγέννησε τα εξής τέκνα: Χρήστον, Στέργιον, Μενέξου σύζυγον Θεοδώρου Νάνου και Μαγδαληνήν σύζυγον Κωνσταντίνου Μπεντούλη, ευρισκόμενα εν ζωή, επίσης δε και τα Αθανασία και Γραμμένον, αποβιώσαντα είς παιδικήν ηλικίαν.

Η Καλούδα Καμπούρη θυγατήρ του Βασιλείου (αδελφή του Στεργίου Καμπούρη) ενυμφεύθη εν Νέω Σουλίω τον Κωνσταντίνον Παντούσην και απέκτησαν τα εξής τέκνα: Στυλιανήν σύζυγον Μανασσή Κωνσταντινίδη, Ευαγγελίαν σύζυγον Νικολάου Τεκίρδαλη, κάτοικον Αγίου Πνεύματος, Χριστόδουλον, Βασίλειον και Χρήστον.

Απαντα τα πέντε ταύτα αδέλφια έχουν εν ζωή από εν θήλυ τέκνον με το όνομα της γιαγιάς των Καλούδας, ήτοι της ειρημένης Καλούδας Καμπούρη, αδελφής του Στεργίου Καμπούρη, αυτής που αναφέρεται είς το τραγουδιον «Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ».

Ο ειρημένος Στέργιος Καμπούρης είχε τα εξής αδέλφια: Καλούδαν σύζυγον Κων/νου Παντούση, Μαρίαν σύζυγον Πασχάλη Καρύδα και Μάρθαν σύζυγον Αθανασίου Γρέδη, πολλοί απόγονοι των οποίων ευρίσκονται εν ζωή εν Νέω Σουλίω.

Το ανθοφόρον δένδρον πασχαλιά «ριβενιά», είς τους κλώνους και τα φύλλα του οποίου εκάθετο κρυπτόμενος ο Στέργιος, ως αναφέρεται είς το σχετικόν τράγουδιον «Ο ΣΤΕΡΠΟΣ», υφίστατο έως το έτος 1930, ότε εξηράνθη.

Η οικία του Στεργίου Καμπούρη σώζεται είσέτι και την κατέχει σήμερον ο εγγονός του Θεοφάνης Καμπούρης του Γραμμένου.

Το τραγούδιον «Ο ΣΤΕΡΓΙΟΣ» είναι το εξής:

Ταύτα προς απόδειξιν της αληθείας και αποκατάστασιν αυτής.

Εν Θεσσαλονίκη τη   15η Φεβρουαρίου 1981

Θεοφάνης Ζαχαρίου Χαλέμης

Ανθυπομοίραρχος εν αποστρατεία

Οδός Κονδυλάκη αριθ. 4

Τ.Κ. 54248

(*) Ο Θεοφ. Χαλέμης είναι απόστρατος ανθυπασπιστής Χωροφυλακής, που κατάγεται από το χωριό Νέο Σούλι (Σουμπάσκϊοι) Σερρών. Τώρα διαμένει στη Θεσ/νίκη. Συχνά γράφει για τα λαογραφικά του χωρίου του.

Προσαρμογή εργασίας:

Αθανασιάδης Αθανάσιος

athanasiadi@sch.gr